Amikejo - państwo esperantystów

Gdzie miało powstać w 1908 roku Amikejo, państwo esperantystów? ★

Neutralny Moresnet (fr. Moresnet Neutre, niem. Neutral-Moresnet, niderl. Neutraal-Moresnet, esperanto Neŭtrala Moresnet) – istniejące w latach 1815–1919 terytorium sporne o powierzchni 270 hektarów (2,7 km²) położone między Prusami i Królestwem Niderlandów (późnej Niemcami i Belgią), 7 km na południowy zachód od Akwizgranu.

Trójstyk granic Niemiec, Belgii i Niderlandów Vaalserberg obecnie. Do 1915 r. był to czwórstyk, gdyż stykały się tu również granice Neutralnego Moresnetu.

Terytorium Neutralnego Moresnetu nie należało do żadnego z tych państw, stanowiąc w zasadzie niezależne państwo.

W czasie I wojny światowej neutralny Moresnet został zaanektowany przez Niemcy. Rozejm między Francją a Niemcami w listopadzie 1918 r. zmusił Niemcy do wycofania się z Belgii i neutralnego Moresnetu. Rok później traktat wersalski przyznał Belgii neutralny Moresnet, w związku z czym od 10 stycznia 1921 roku stała się gminą Kelmis.

W roku 1908 główny lekarz kopalni rudy cynku w kondominium Neutralny Moresnet, Wilhelm Molly, próbował na terytorium tego kraju ustanowić pierwsze państwo esperantystów „Amikejo” (amikejo = miejsce wielkiej przyjaźni), co jednak nie zakończyło się sukcesem

★

Neutralny Moresnet był przeciekawym obszarem pomiędzy Belgią, Holandią a Prusami. To tu znajdował się skarb. To tu próbowano założyć pierwsze na świecie państwo esperanto. Przez jednych był uznawany za kondominium, przez innych za jedno z najmniejszych państw świata (mikropaństw).

★

Amikejo 1 prezento

Tiu-chi filmeto de Paul KERRIS enkondukas teatrajhon "Amikejo" de S-ro Mathieu Schrymecker, kies unua akto estas ludita la 15an de oktobro 2006 dum trilanda renkontigho en Kelmis okaze de la 100a datreveno de la kreado de "Amikejo" en Neùtrala Moresneto. Poste vidu la duan filmeton.

Tiu-chi filmeto de Paul KERRIS enkondukas teatrajhon "Amikejo" de S-ro Mathieu Schrymecker, kies unua akto estas ludita la 15an de oktobro 2006 dum trilanda renkontigho en Kelmis okaze de la 100a datreveno de la kreado de "Amikejo" en Neùtrala Moresneto. Poste vidu la duan filmeton.

Amikejo 2 teatrajho

 Malapero de Neŭtrala Moresnet

Kiam la minejo elĉerpiĝis en 1885, aperis duboj pri la pretervivo de Neŭtrala Moresneto. Pluraj ideoj estis proponitaj por pli aŭtonomigi ĝin: inter ili, kazino, kaj poŝtoservo kun propraj poŝtmarkoj, ideo malakceptita de la loka registaro. La plej rimarkinda iniciato venis de d-ro Wilhelm Molly (la mineja kuracisto), inspirita de Gustave Roy, ambaŭ framasonoj: ili celis igi Moresneton la unua Esperanta regno, nomata "Amikejo". La proponita himno estis samnoma marŝo en Esperanto, kun adaptita ortografio: Amikayo. Amikejo estis proklamita en aŭgusto 1908, sed daŭris nur kelkajn tagojn, ĉar nek Belgio nek Prusio rezignis siajn rajtojn. En 1914 dum unua mondmilito, Germanio (heredanto de Prusio) invadis Belgion kaj aneksis Moresneton en 1915.

Traktato de Versailles

La postmilita Traktato de Versajlo (28-a de junio 1919) finigis la "provizoran neŭtralecon" centjaran, decidante ke la ŝtateto Neŭtrala Moresnet, kiun oni ofte komparas kun ia Monako aŭ Liĥtenŝtejno, apartenos al Belgio ekde la 20-a de januaro 1920, dato de validiĝo de la Traktato^[13]. Germanio reaneksis la lokon dum la dua mondmilito, sed ĝi reapartenis al Belgio ekde 1944. Nuntempe, ĝi estas parto de la municipo Kelmis/La Calamine en la belgaj germanlingvaj Orientaj Kantonoj