Jeden ze zwyczajów zaratusztiańskich, mianowicie umieszczanie zwłok w Dakhmah przedstawiany jest zwykle sensacyjnym ujęciem tego tematu i epatowaniem cztelników makabrycznym szczegółami - takie straszenie trupem. Drugi wątek to sugerowanie, jakoby ten zwyczaj był wyłącznie zaratusztriański. Każdy piszący o zaratusztrianach napomyka w jednym z głównych punktów o wieżach milczenia czyli dakhmach. Trzeci wątek to sugerowanie, że jest to odwieczny zwyczaj trwający po dziś dzień. Pragnę to trochę odmitologizować. Zacznijmy od pojęcia ekskarnacja.
CO TO JEST EKSKARNACJA? W archeologii i antropologii termin ekskarnacja (znanym również jako usuwanie tkanki miękkiej ze zwłok) odnosi się do praktyki usuwania mięsa i organów zmarłych przed pochówkiem. Ekskarnację można osiągnąć za pomocą naturalnych środków, takich jak wystawienie martwego ciała na działanie żywiołów lub zwierząt padlinożernych, lub przez ręczne usunięcie tkanki miękkiej ze zwłok. Po ekskarnacji niektóre społeczności umieszczały kości w specjalnie przygotowanych naczyniach/pojemnikach lub budowlach (ossuaria). Ekskarnacja jest praktykowana na całym świecie od setek tysięcy lat. Najwcześniejsze archeologiczne dowody ekskarnacji pochodzą z doliny rzeki Awash w Etiopii, 160 000 lat temu. Przykłady ekskarnacji obejmują:
1.„Pochówki w niebie” występujące w niektórych częściach Azji, np. w Tybecie, jako obyczaj buddyjski oraz w Pakistanie, Japonii i Indonezji. Przypominają one koncepcję zoroastryjskiej „wieży ciszy”.
2. „Pochówki na drzewach” występujące u rdzennych plemion amerykańskich oraz u Indian zamieszkujących tereny Wielkich Równin. Ciało było umieszczane nad ziemią na drzewie lub na rusztowaniu. Po dłuższym czasie - miesiącach lub latach, szczątki były zakopywane w ziemi. Pochówki powietrzne były praktykowane na całych Wielkich Równinach przez wiele różnych społeczeństw, w tym Komanczów, Czarnych Stóp, Siuksów, Dakotów, Czejenów, Mandanów, Kruków oraz Lakotów. Zwyczaj ekskarnacji był także praktykowany na Hawajach (ekskarnowano na przykład zwłoki kapitana Cooka) i Nowej Zelandii.
Ekskarnancja była także stosowana w Europie w pradziejach, ale także w czasach nowożytnych.
Wielka Brytania i Irlandia
Istnieją dowody ekskarnacji w Wielkiej Brytanii i Irlandii pochodzące z okresu neolitu. Ciała pozostawiano, by rozłożyły się w kostnicy na świeżym powietrzu, na platformie do ekskarnacji lub w zapieczętowanej jaskini, zanim kości zostały przeniesione w inne miejsce.
Włochy
Neolityczni rolnicy mieszkający w Tavoliere we Włoszech ponad 7000 lat temu praktykowali rytualne usuwanie tkanek z ciał zmarłych. Lekkie ślady nacięć sugerują, że kości zostały pozbawione mięsa nawet rok po śmierci. Kości zostały zdeponowane w jaskini Scaloria, a po wykopaniu zmieszano je z kośćmi zwierząt, potłuczoną ceramiką i kamiennymi narzędziami.
Niemcy
Praktyka znana jako mos teutonicus, czyli aktywna ekskarnacja, była zwyczajem niemieckim. Ciała były ćwiartowane i gotowane w winie, wodzie lub occie w celu pozbawienia ich części miękkich.
Inne przykłady
W Europie w czasach średniowiecznych, a także nowożytnych ekskarnacja była zabiegiem pogrzebowym stosowanym głównie w celu przygotowania szczątków ludzkich do transportu na duże odległości. Praktyka ta była stosowana wśród szlachty. Polegała ona na usunięciu skóry, mięśni i narządów, pozostawiając tylko kości. W procesie tym głowa, ręce i nogi były odłączane od ciała. Widoczne są charakterystyczne nacięcia na kościach. Godnym uwagi przykładem osoby, która przeszła ekskarnację po śmierci, był Krzysztof Kolumb, a także bohater wojny o niepodległość Stanów Zjednoczonych, gen. Anthony Wayne. Mówi się, że król Francji, św. Ludwik IX, został pozbawiony tkanki mięsnej poprzez gotowanie jego zwłok, aż tkanki oddzieliły się od kości. Miało to na celu zachowanie jego kości oraz uniknięcie rozkładu podczas ich powrotu do Francji w czasie VIII krucjaty. Dzięki temu można było dostarczyć również jego relikwie w dobrym stanie.
Persja
Pierwsze informacje o tych zwyczajach pogrzebowych u Persów znamy z relacji Herodota (połowa V wieku p.n.e.), który naocznie widział je wśród perskich emigrantów w Azji Mniejszej. W jego wzmiankach mowa jest a także o balsamowaniu ciał woskiem. Herodot ponadto nie wspomina o szczególnych miejscach gdzie pozostawiano zwłoki. Możemy dowiedzieć się, że:
(…) Zwłoki Persa nie wprzód są grzebane, aż je ptak albo pies rozwłóczy. O magach, co prawda, wiem z pewnością, że tak postępują: bo czynią to całkiem otwarcie. W każdym razie Persowie chowają zwłoki w ziemi, obciągnąwszy je w przód woskiem. Magowie zaś pod wielu względami różnią się od reszty ludzi (…)
~ Herodot: "Dzieje", księga I Klio
Co to jest Dakhma?
Dakhma, znana również jako Wieża Ciszy lub Wieża Milczenia to okrągła, podwyższona konstrukcja zbudowana przez zaratusztrian w celu ekskarnacji, czyli wspomnianemu wcześniej procesowi wystawiania zwłok ludzkich w celu rozkładu na działanie naturalnych czynników. Czyniono to w celu zapobieżenia zanieczyszczeniu środowiska (ziemi, wody, powietrza i ognia) przez martwe ciała.
Dlaczego budowano dakhmy?
Ziemię oraz inne żywioły, zaratusztrianie uważają za świętą. Śmierć jest dziełem Angra Mainju, zatem zwłoki są uważane są za skalanie mogące skazić żywych ludzi oraz żywioły. Kwestia czystości kalania środowiska naturalnego w tym ognia była i jest dla zaratusztrian sprawą najwyższej wagi. Dotyczy ona nie tylko zwłok, ale również wszelkich substancji w stanie aktywnego rozkładu, a współcześnie dotyczy to także substancji i działań mogących skazić środowisko naturalne. Przepisy czystości dotyczą także higieny.
Dlaczego zaratusztrianie nie kremują zwłok?
Skaziło by to świętość najmniej skalanego tworu Boga. Zaratusztrianie podkreślają też, że spalanie zwłok wiąże się z dodatkową emisją substancji szkodliwych oraz dwutlenku węgla.
Ile obecnie funkcjonuje Dakhm na świecie?
Istnieje jedna - znajduje się w Bombaju w Indiach. Użytkowana jest przez ortodoksyjnych Parsów.
Jak obecnie Zaratusztrianie postępują ze zwłokami?
Istotą stosunku do zwłok jest możliwość skalania i skażenia. Zaratusztrianie nie mogą więc chować zmarłych w grobach, które mogły by skazić któryś ze świętych żywiołów lub ludzi. Warunki spełniają jednak betonowe szczelne grobowce, na zwyczajnym cmentarzu, gdzie ciało zmarłego jest odpowiednio odizolowane.
Czy zwyczaj ten był powszechny oraz czy ma starożytne pochodzenie?
Odkrycia ossuariów we wschodnim i zachodnim Iranie, które datuje się na V i IV wiek p.n.e. wskazują, że czasami izolowano kości, ale nie można zakładać, że separacja nastąpiła w wyniku rytualnej ekspozycji. Odkryto również kurhany zaratusztriańskie, w których ciała były pokryte woskiem. Grobowce skalne królów Achemeniddzkich z V-III w p.n.e. w Naqsh-e Rustam i Pasargadae również wskazują na brak ekspozycji, przynajmniej do czasu zebrania kości. Według legendy zapisanej przez Ferdowsiego w eposie Szahname („Księga królów”) sam Zoroaster jest pochowany w grobowcu w Balhu (w dzisiejszym Afganistanie), a zatem zwyczaj ten nie był powszechny i nie ma o nim wzmianek w Gathach. Teksty z przepisami dotyczącymi zmarłych pojawiają się dopiero w późniejszej księdze Awesty – Wendidadzie, co do której istnieje wiele wątpliwości i kontrowersji w jakim czasie i przez kogo zostały tam wprowadzone rożne wątki, o których Zaratusztra nie wspomina. Jeden z najwcześniejszych opisów literackich dakhmy pojawia się w Listach Manuszczira z końca IX wieku, gdzie terminem technicznym jest astodan - „kostnica”. Innym terminem, który pojawia się w tekstach tradycji zoroastryjskiej z IX do X wieku (tak zwanych „księgach Pahlawi”) jest dakhmag. Najwcześniejsze użyciu tego słowa odnosiło się do dowolnego miejsca przeznaczonych dla zmarłych. Potwierdzone używanie dakhm zostało po raz pierwszy udokumentowane dopiero na początku IX wieku n.e. przez bizantyjskiego historyka Agatiasza, który opisał zoroastryjski pochówek sasandzkiego generała Mihr-Mihroe: „służący zabrali ciało Mermeroesa i przenieśli je w miejsce poza miastem i złożyli tam, samotne i odkryte zgodnie z ich tradycją zwyczajem, jako śmieci dla psów i padlinę”.Rytualne zwyczaje pogrzebowe otaczające tę praktykę możemy więc datować na okres Sasanidzki (III – VII n.e.). Są one szczegółowo znane z dodatku do Szajest ne Szajest.
Źródło:
https://www.facebook.com/permalink.php?story_fbid=pfbid0vXpKRQGNPTLpcqRbNEqCi3gDv1QUqvZeGaDuFMVzH6AWu4N5YWnAygR6FXxq86hZl&id=100077434633790
Komentarze
Prześlij komentarz